Hayvanlar Rüya Görür mü?

Rüya, beynin uyku sayesinde dış dünyadan tamamen koptuğu sırada, beyin hücreleri tarafından üretilen içsel imgelerin dıştan geliyormuş gibi algılandığı durumdur. Canlıların edindiği sınırsız sayıda bilgi –çoğu fark edilmeden- beyine iletilir. Bu bilgiyi öğrenme ve kaydetme kapasitesi canlıya göre değişir. Ama sonuçta öğrenme yeteneği olan her canlının rüya görme olasılığı yüksektir. Niteliği tam olarak bilinmese de hayvanların da rüya gördüğüne dair çok kuvvetli deliller vardır.

Spiers’in ekibiyle gerçekleştirdiği bir çalışmanın sonucuna göre fareler, yiyeceklerine ulaşmak için öncesindeki uykularında haritalandırma yapıyor. Araştırmacılar, uyumadan önce yiyecek gösterdiklerinde, beyinlerindeki bazı hücrelerin uyku esnasında o yiyeceğe nasıl ulaşacaklarını haritalandırdıklarını gösteren bulgular elde etmişler.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) iki araştırmacı, bir sıçanın beyninde hafızanın oluştuğu ve kodlandığı hipokampüs bölgesindeki sinir hücrelerinin (nöronlar) uyku sırasında aktif halde olduğunu tespit etti. Daha önce sıçanlar labirentte dolaşırken de aynı aktivite gözlenmişti. Uyku sırasında da aynı hücrelerin aktif olması sıçanların rüyalarında labirentte koştuklarının göstergesi sayıldı. Öyle ki nöronların aktivitesi takip edilerek sıçanların rüyalarında labirentin hangi noktasında oldukları görülebiliyordu. Söz konusu araştırma labirent gibi fiziksel mekanların REM uykusu sırasında uzun süreli hafızaya kaydedildiği fikrini de destekliyor.

Rüya uykunun REM evresinde görülür. Bu evre göz bebeklerinin oldukça hareketli olmasından anlaşılır. Bu evrede kafaya yerleştirilen EEG elektrotları aracılığıyla beynin elektriksel aktivitesinin ölçülmesiyle elde edilen grafik insanlarda da hayvanlarda da aynı özellikleri taşımaktadır.

Beyinlerindeki bu aktivitelerin rüya olarak adlandırılıp adlandırılamayacağı tartışmalı bir konu. İnsanlar da uyku sırasında rüya gördüklerini bilmiyor, fakat uyandığında bunun farkına varıyor. Bu durum hayvanlar için de geçerli mi bilemiyoruz. Aynı şekilde gerçek dünya ile rüya arasında ayrım yapıp yapamadıklarını da. Fakat insan rüyasının psikolojik ve davranışsal özelliklerinin hayvanlarda da gözlendiğini kesin olarak söyleyebiliriz.

HAYVANLARIN UYKUDA YAPTIĞI HAREKETLER

Rüya beynin bir etkinliğidir. Bu sırada vücut hücrelerinden sorumlu beyin hücreleri de aktiftir ancak bunlardan hareket sistemine sinyal iletimi durmuştur. Zaman zaman bu iletimlerin olması hayvanın rüya sırasında hareket etmesine yol açar.

1954 yılında Fransız nörobilimci Michel Jouvet ve ekibinin kedi beyinlerine müdahale ederek REM uykusu sırasında hareket etmeyi engelleyen mekanizmayı devre dışı bırakması sonucu uyuyan kediler görünmeyen nesneleri izlercesine kafalarını kaldırmaya, sırtlarını bükmeye başlamış ve avlanma benzeri hareketlerde bulunmuş.

Kesin bir sonuca henüz varılamamasına rağmen araştırmalar hayvanlarda da rüya görmek olarak tanımlanabilecek bir duruma sahip olduğunu gösteriyor.