KUDUZ (RABİES) HASTALIĞI

Etiyoloji

Etken Rhabdovirus ailesinden Lyssavirus’dur.

Etken derin toprakta 1 ay , kadavlarda 3 ay kadar canlı kalabilir.Çevre şartlarına ve alkali pH ya dayanıklıdır. Ancak zarflı yapısı nedeniyle yağ eriticilere duyarlıdır. Güneş ışınları ve ısıdan etkilenir.

Virüs serolojik olarak tek tiptir ancak suşları arasında virulens farkı vardır.

Sokak virüsü patojen olan suştur.

Fix virüs ve flury suşu aşı suşlarıdır, aşı üretiminde kullanılır.

Epizootoloji

Kuduz, insanlar dahil, sıcak kanlı canlıların merkezi sinir sistemini etkileyen viral öldürücü bir hastalıktır. Virüs özellikle enfekte hayvanların tükürük ve beyninde bulunur.

Kediler köpeklere göre daha duyarlıdır.Ancak köpeklerin bulunduğu ortamlar ve temasta olduğu diğer hayvanlar nedeniyle köpeklerde daha sık görülür.

Bulaşma enfekte salyanın yara ve mukazalara teması ile bulaşır.

Bulaşma en çok ısırılma ile olur!

Ayrıca enfekte hayvanda klinik belirtiler başlamadan 5 gün önce salyada virüs bulunabilir ve bu hayvanın insanın yada diğer hayvanların açık yaralarını veya mukozaları yalaması sonucu bulaşma olabilir. Bu durum özellikle inkubasyon süresinin uzun olabilmesi nedeniyle tehlike arz eder. Enfekte olunduğu anlanmaz  ve tedaviye  geç kalınırsa ölüme neden olabilir.

OİE verilerine göre dünyada yılda 60 000 insan kuduzdan ölmektedir.

Klinik bulgu

Köpeklerde inkübasyon süresi 10-209 gün arasında değişir. Virusun vücuda giriş yerine bağlıdır. Baş bölgesi ısırılmalarında inkübasyon kısa, bacak bölgesi ısırılmalarda uzundur. Etken girdiği yerden sinirler aracılığıyla beyine ulaşır.

3 klinik dönem görülebilir.

1. Sukunet dönemi: Hayvanın huyu değişir.1-3 gün sürer.

2. Saldırgan dönem: Kudurma evresidir ısırmaya çalışır. 3 gün sürer.

3. Felç dönemi: 3-4 gün sürer. Çene sarkar, yutkunma yapamaz,su içemez, pupillar refleks kaybolur, solunum durması ve ölüm gerçekleşir.

Saldırgan dönem görülmeyebilir ve buna sakin kuduz denir.

Kedilerde inkübasyon süresi daha kısadır, 15-30 gündür ve kudurma daha sık görülür bu yüzden insanlar için daha tehlikelidir. Kediler boğuk sesle sürekli miyavlar, depresyon halinde köşelere saklanırlar.

Teşhis

Floresan antikor, histopatolojik muayene, PCR, elektron mikroskopi, immünperoksidaz, kuduz doku kültürü,deneme hayvanlarına inokulasyon gibi yöntemlerle yapılır.

Koruma ve kontrol

Hayvanlarda tedavi mümkün değildir.

3 aydan büyük kedi ve köpeklerin yılda bir kez kuduza karşı aşılanması ve kayıtlarının tutulması zorunludur. Hayvan sahipleri aşıları yaptırmakla yükümlüdür.

İnsanlarda aşı uygulaması

Aşılar 5 günlük ısırılmaya kadar hayat kurtabilsede ısırılan kişi beklemeden hemen kuduz aşısı bulunan hastaneye gitmelidir.

Aşılar 0,3,7,14,28. günlerde toplam 5 doz olarak yapılır.

Isıran hayvan 10 gün gözetim altında tutulur eğer hayvan ölmezse kuduz değildir denir ve aşıya devam edilmeyebilir.